Iemand een Florensis visje?

Schoon drinkwater is een groot goed, overal ter wereld. Maar in Naivasha is dit niet vanzelfsprekend. Naivasha ligt in de rift vallei, dit is een zeer actief vulkanisch gebied, en dit zorgt ervoor dat er fluoride uit het gesteente los komt. Dit “vervuilt” het grond- & bronwater.
In Nederland zijn we allemaal gewend om tandpasta met fluoride te gebruiken, en als kind krijg je zelfs extra fluoride voor het versterken van je tanden. Echter teveel fluoride maakt je tanden bruin, en op den duur zelfs broos. Maar niet enkel je tanden worden broos, ook je botten.
Het bronwater in Naivasha heeft een fluoride gehalte van tussen de 20 en 45 mg/l. De WHO (Wereld Gezondheids Organisatie) geeft als richtlijn <1.5mg/l . Dit is de voornaamste reden dat we enkele jaren geleden bij Florensis Kenia een omgekeerde osmose drinkwater unit (RO) hebben aangeschaft. Al onze werknemers in de kwekerij, ons dorp en kinderdagverblijf gebruiken dit drinkwater, en vele collega’s die niet in ons dorp wonen nemen ’s avonds jerrycans met water mee naar huis (inclusief ikzelf). Ons RO systeem heeft één nadeel, voor elke 5 liter drinkwater die we produceren, hebben we ook 4 liter afval water. Dit afval water heeft simpel gezegd alle nutrienten en zouten in zich, die in de totale 9 liter zaten. Dit betekend voor ons water met een EC van meer dan 4.5mS. Het water werd altijd naar ons contructed wetland getransporteerd, waar het wordt gezuiverd voordat het terug het meer in stroomt. We hadden al vaker ideeën om meer met dit water te doen. De pompen draaien toch, en we zouden meer voordeligs moeten kunnen doen dan alleen suikerriet en bananen telen in het wetland. Na wat navraag en onderzoek, kwamen we op het idee van visteelt. In de zee zwemmen ook vissen, dus die kunnen toch ook tegen zout water? Na navraag gedaan te hebben bij de universiteit van Wageningen kwamen we er al snel achter dat zowel Tilapia als Afrikaanse meerval goed tegen zout water kunnen, en zeker tegen de gehaltes die wij in ons afval water hebben. Het duurde niet lang of we waren in gesprek met Jambo Fish. Dit is een Keniaans bedrijf met een Nederlandse partner (Fleuren & Nooijen) met jarenlange ervaring in internationale visteelt.

Nu staan er sinds een paar maanden 5 tanks tussen onze irrigatie silo’s. Elke tank heeft tussen de 250 en 500 meervallen (Clarias gariepinus). We krijgen de meerval geleverd als een kleine vingerlingen, en we krijgen ze geleverd met verschillend voer voor de verschillende stadia. We hebben elke maand een tank met visjes gevuld, met het idee dat we uiteindelijk ook elke maand een tank zullen kunnen oogsten. Dit omdat het opkweken van een vingerling tot een vis van ongeveer een kilo 5 a 6 maanden zou moeten duren.

Maar, zoals bij de meeste nieuwe dingen, leren we ook bij dit project met vallen en opstaan. We hebben vele problemen gehad, zoals met de verversing van het water, de afwatering, en overstromende tanks.
Dorothy (onze Assistant Researcher) en Kuria zijn de verantwoordelijken voor de visteelt. Ze zijn beiden opgeleid bij JamboFish, en zorgen 3x per dag voor het voeren van de vissen. We doen wekelijks wateranalyses, om te zorgen dat alles goed gaat. Maar 2 maanden geleden hadden we ons eerste echte probleem, een bacteriele infectie in 2 van de tanks. De “snorharen” van de vissen werden zwaar aangetast, en zagen er uit als slappe, bloederige spagetti. Erg zielig om te zien, en we hebben dus ook gelijk actie ondernomen. Met bepaalde zouten werden de tanks behandeld, en al snel zagen we dat de aantasting verdween. Gelukkig!

Vorige maand was er een monteur over uit Nederland, voor het onderhoud van zowel de drinkwaterunit als ons UV systeem (die gebruiken we voor desinfectie van het irrigatie water). De membramen van de omgekeerde osmose unit moesten worden doorgespoeld en schoon gemaakt. Ondanks dat we alles goed hadden voorbereid zodat er geen chemicaliën in ons drinkwater zouden komen, waren we even vergeten dat het afvalwater óók wordt gebruikt. Mbogo, onze irrigatie technician riep opeens: “De vissen!!!!!” en rende onze watertechnische ruimte uit om de kranen naar de vistanks dicht te draaien.
We hebben snel het water in de vistanks getest op pH waardes, omdat de chemicalien onder andere zware zuren waren. Maar we zagen geen afwijkingen in de zuurgraad van het water. Alles leek er op dat we net op tijd waren.
Tot de volgende ochtend om 6uur mijn telefoon ging. “DE VISSEN!!!” Twee tanks waren er slecht aan toe. Vele dode vissen, en stinkend water. We zijn zo snel mogelijk aan het werk gegaan om de levende vissen uit de tanks te halen, en in schoon water te doen, en zo snel mogelijk de tanks te legen. Vele uren hard werken later hadden we toch ongeveer 150 vissen verloren. Waarschijnlijk door een combinatie van zuurstof gebrek en verbranding (chemische reactie van ammonium en zuur). Een dag later hebben we nog eens 140 vissen gedood. Deze hadden het overleeft, maar ze hadden een soort van brandwonden op hun huid, dus we vonden het te zielig om ze te laten lijden. Deze hebben we schoongemaakt, en in de vriezer gelegd, voor gebruik in de keukens van de kantine en het kinderdagverblijf.

Het was een behoorlijke tegenslag voor iedereen die met het vissenproject heeft gewerkt, en dat was goed te merken. Om de stemming te keren besloten we de eerste officiele oogst te doen. Gedeeltelijk om de vissen die het hadden meegemaakt te vervangen, maar ook om weer opnieuw enthousiasme te kunnen voelen over het project. De vis werd geoogst, en meer dan 200 werknemers gingen trots en blij naar huis met een verse vis uit ons eigen visproject. Een stuk vlees / vis kunnen eten is in Naivasha bijna nog minder vanzelfsprekend dan schoon drinkwater, dus dit was een oprecht blij moment op de farm!
Alleen die arme Dorothy kon het nog steeds niet over haar hart verkrijgen om de vis die ze zelf had gekweekt ook daadwerkelijk op te eten. En dat is het beste bewijs van met hoeveel liefde dit project wordt gerund.

De 2 tanks zitten inmiddels weer vol met 2x 500 nieuwe kleine visjes, en we kunnen niet wachten tot volgende maand, als ook de volgende tank kan worden geoogst.